ఆదిత్యహృదయం 6.7.8.9

 6. శ్లో"॥  రశ్మి మంతం సముద్యంతం దేవాసుర నమస్కృతం 

పూజయస్వ వివస్వన్తం భాస్కరం భువనేశ్వరఁ ॥

రశ్మిమంతం = బంగారువంటి కాంతిగల ప్రశస్తమైన కిరణములు గలవాడును

సముద్యన్తం = పూర్తిగా కనిపించునటుల బాగుగ ఉదయించిన

దేవాసుర నమస్కృతం =  దేవతలు, అసురులు (రాక్షసులు ) అందరిచేతను నమస్కరింపబడినవాడును

పూజయస్వ = పూజింపుము

వివస్వస్తం = తన తేజోవిశేషముచేత మిగిలిన తేజస్సులను  కప్పివేయువాడును

భాస్కరం =  సూర్య, చంద్ర అగ్నులకును తేజస్సు నిచ్చు వాడును

భువనేశ్వరం = ఎండ వానలచేత సమస్త లోకాలను నియమించు వాడును అగు సూర్య భగవానుని

భావం :- రామాః స్తుతించవలసిని (పూజింపవలసిన) దేవతా స్వరూపమున గూర్చి నీ ధ్యానము నిమిత్తము తెలుపుచుంటిని, ఆ సూర్య భగవానుడు బంగారు కాంతివలే ప్రశస్తమైన కిరణములు గల్గి బాగుగ ఉదయించినవాడును, సత్వగుణము, రజోగుణము, తమోగుణము, అను మూడు గుణములకు ప్రతీకలైన దేవాసురుల చేతి నమస్కరించబడే వాడును, తన తేజో విశేషముచేత చంద్రుడు, అగ్ని, మొదలగు చిన్న చిన్న తేజోమండలములను కప్పివేయువాడునూ, ఎండగాచియు, వర్షింప జేసియు, సమస్త లోకములను నియమించువాడునగు ఆదిత్యుని సూర్య,చంద్ర ,అగ్నులకు కూడా కాంతినిచ్చు పరబ్రహ్మ స్వరూపముగా ఎరిగి పూజింపుము అనెను.

7. శ్లో॥ సర్వదేవాత్మకో హ్యేష తేజస్వీ రశ్మి భావనః। 

ఏషదేవాసురగణాన్  లోకాన్పాతి గభస్తిభిః ॥

సర్వ దేవాత్మకః = సర్వదేవతాశరీరుడు

హి =  ఏకారణము  వలనననగా

ఏష = ఇతడు

తేజస్వీ = పరులను దిరస్కరింప దగిన తేజస్సుగలవాడు

దేవాసురగణాన్ = దేవాసుర సంఘములను

లోకాన్ = లోకములను

పాతి = రక్షించు చున్నాడు.

గభస్తిభిః = కిరణములచేత

భావం :-  భాస్కరుని యుపాసింపవలసిందని ఉపదేశించిన తర్వాత దేవతలెందరో ఉండగా ఈ సూర్యుని యేల పూజింపవలెను అనుసందేహము తొలగింప అగస్త్య మహర్షి యిటుల దెల్పుచున్నాడు. సకల దేవతలు ఆ భాస్కరునిలోనే మూర్తీభవించి యున్నారు. దేవతలను రాక్షసులను సమభావముతో పోషించు సాత్వికస్వభావము సూర్యకిరణాలలో స్వత స్సిద్ధంగా ఉందట. ఈ సూర్యుడు మంచివారికి చెడ్డవారికి, ఉన్నవారికి లేనివారికి, పండితులకు పామరులకు, పూరిగుడిసెలకు- రాజభవనము జడములకు చేతనములకు, పుణ్యాత్ములకు పాపాత్ములకు, - అందరకూ సమానంగా ప్రకాశము, ప్రేరణ కలుగజేయు చున్నాడు.

8. శ్లో॥  ఏష బ్రహ్మాచ విష్ణుశ్చ, శివస్కన్దః ప్రజాపతిః। 

మహేంద్రోధనదః కాలో యమస్సోమోహ్యపాంపతిః  ॥

ఏష = ఇతడే

బ్రహ్మాచ = చతుర్ముఖ బ్రహ్మయు

విష్ణుశ్చ =  విష్ణుమూర్తియు

శివః = సాంబమూర్తి యూ

స్కన్ధః = కూమర స్వామి

ప్రజాపతిః = ప్రజాపతియూ

మహేంద్రః = దేవరాజైన = ఇంద్రుడును

ధనదః = కుబేరుడును

కాలః = కాలపురుషుడును

యమః = శిక్షించు వాడైన యముడును

సోమః = చంద్రుడు

అపాంపతిః = వరుణుడునూ 

భావం :-  బహ్మ, విష్ణు మహేశ్వరులు, కుమారస్వామి, ప్రజాపతి, ఇంద్రుడు, కుబేరుడు, భూత భవిష్య ద్వర్తమానములను దెల్పు కాలపురుషుడునూ, శిక్షించు యమధర్మరాజును, కాంతి నొసగు చంద్రుడును, జలాధిపతియగు వరుణుడు ఈ సూర్యభగవానుడే.

9. శ్లో॥ పితరోవసవ స్యాధ్యా హ్యశ్వినౌ మరుతోమనుః 

వాయుర్వహ్నిః పజాపాణ, ఋతుకర్తా ప్రభాకరః||

పితరః = పితృదేవతలు

వసవః = అష్ట వసువులు,

సాధ్యాః = పన్నెండు మంది సాధ్యులు ఆశ్వినౌ = అశ్వినీ కుమారులు

మరుతః = మరుద్గణములు

మనుః  = వైవస్వత  మనువు

వాయః =  వాయువు

వహ్నిః = అగ్ని,

ప్రజాప్రాణః =  ప్ర్రజలకు ప్రాణదాత

ఋతుకర్త =  వసంతాది ఋతు నిర్మాత

ప్ర్రభాకరః = ప్రభ నిచ్చువాడు

భావం :- సూర్యుని సర్వ దేవాత్మకత్వము అంతటితో ఆగలేదు. వంశ వృద్ధికరులైన పితరులు, ఎల్లప్పుడుండే వసువులెనిమిదిమంది, బ్రహ్మ ముఖమునుండి సృజింపబడి మంత్రమూర్తులైన సాధ్యులు పన్నెండుమంది' ఆధి వ్యాధులను పోగొట్టు ఆశ్వనీ కుమారులు, ప్రజలకు ప్రాణములను పోసే ప్రజాపతి, ఆప్రాణములను హరించే యముడు, భూమిని సస్యశ్యా మలంచేసే చంద్రుడు, ఆలోచనలను యిచ్చు మనువు ,గాలి, నిప్పు, ఊపిరి ఋతువులు, పగలు - రాత్రి వీటన్నిటికి మూలాధారము సూర్యుడే సూర్యుని సహాయముతోనే ఈ యీ పనులన్ని యధావిధిగా సాగుచు న్నవి. ఇట్లింతవరకు సూర్యభగవానుడు సర్వదేవతా స్వరూపుడై నందున సూర్యమండలాంతర్యామి యగు పరబ్రహ్మోపాసనచేతనే సర్వ దేవతో పాసనా ఫలము సిద్ధించగలదని ఈ స్తోత్రమహాత్మ్యము నిరూపింపబడినది